Azərbaycan cəmiyyətinin və dövlətinin
hazırkı inkişaf mərhələsi vətəndaş cəmiyyəti yaratmaq istəyi və insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının səmərəli hüquqi dəstəyi ilə xarakterizə olunan transformasiya kimi
xarakterizə edilə bilər. Bu baxımdan vətəndaş
cəmiyyətinin fundamental dəyəri kimi insan hüquq və azadlıqlarının hüquqi təminatının, onların həyata keçirilməsinin xüsusiyyətlərinin, hüquq
sahiblərinin hüquqi fəaliyyətinin öyrənilməsinin
aktuallığı daha da kəskinləşir. Eyni zamanda, insan hüquq və azadlıqlarının cəmiyyətin mənəvi komponentləri ilə əlaqəsini, onların həm ümumi sosial, həm də fərdi səviyyədə dəyərlər sisteminə daxil edilməsini əks etdirən fərdi aksioloji xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsinə ehtiyac var. Bu, ümumi sosial və hüquqi aspektlərin əlaqəsinə əsaslanaraq insan hüquq və azadlıq larının təmin edilməsinə dair elmi anlayışın genişləndirilməsini zəruri edir. İnsan hüquq və
azadlıqları fərdin hüquqi statusunun ən mühüm
elementlərindən biridir. Məhz hüquq və azadlıqlarda insan davranış standartları hüquqi cəhətdən rəsmiləşdirilir, dövlət tərəfindən tanınır və təmin
edilir.
Bu konsepsiyaya əsaslanaraq, Azərbaycan Respublikasının 12 noyabr 1995-ci ildə qəbul edilən Konstitusiyasında əsas insan hüquq və azadlıqları 3-cü fəsli, 24-71-ci maddələri əhatə
edir. Konstitusiya yalnız mövcud qanunvericiliyin əsaslanmalı olduğu prinsipləri müəyyən
edir. Əsas insan hüquq və azadlıqlarının konstitusiya təminatının konsepsiyasını dərk etmək
üçün əvvəlcə bu hüquq və azadlıqların nəzəri
əsaslarını tədqiq etmək ehtiyacı yaranır [1].
İkinci Dünya müharibəsinin bitməsindən və
1945-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının yaradılmasından sonra “insan hüquqları” ifadəsinin yaranmasına səbəb olan tarixi hadisələr mürəkkəb olduğu qədər də maraqlıdır [4, s. 25]. “İnsan hüquqları” anlayışı zamanla müxtəlif fəlsəfi və hüquqi yanaşmalarla ifadə olunmuşdur. Klassik Yunan və Roma düşüncəsində bu anlayış “təbii hüquq” (lat. lex naturalis), Roma hüququnda və Orta əsrlərdə isə “təbii hüquq” (jus naturale) və “millətlər hüququ” (jus gentium) kimi
ifadə edilirdi [5, s.38].